Schitterend nieuws
In maart 2012 beschreef Schitterend in de serie 'Verhalen achter Glas' voor de Periodiek, het schildersblad van de Nimeto, de geschiedenis van glas als decoratiemedium voor de schilder. In het daarop volgende artikel (juli 2012) verscheen het vervolgartikel: glas en de technieken slijpen, etsen en zandstralen. In deel 3 uit de serie 'Verhalen achter Glas' (december 2012) vertelde Schitterend meer over de decoratieve techniek vergulden achter glas.
Geschiedenis geschreven in bladgoud
Vergulden van glas wordt al sinds de klassieke oudheid toegepast. Er zijn nog enkele voorbeelden overgebleven waarbij geblazen glas in of uit de oudheid voorzien werd van bladgoud, waarna het met een scherp voorwerp gegraveerd en tot slot ingekapseld werd door er een tweede laag gesmolten glas over heen te leggen.
Cennino d’Andrea Cennini beschrijft in ‘Il Libro dell’arte’ (1437), een van de invloedrijkste schildershandboeken uit
de late Middeleeuwen, hoe kunstenaars glas door middel van eiwit van bladgoud voorzien, waarna er met een scherp voorwerp decoraties in het bladgoud gegraveerd konden worden. Vanaf deze tijd werd er in heel Europa door kunstenaars op kleine schaal gebruik gemaakt van deze achter glas verguldingen en schildertechniek, in het Duits hinterglas Malerei genoemd en tegenwoordig ook wel bekend onder de naam verre églomisé.
Toen rond 1870 glas industrieel geproduceerd werd, was het in de praktijk mogelijk om de eerder genoemde techniek ook op grotere schaal te gebruiken voor reclamedoeleinden zoals bij glazen winkelfaçades en/of in interieurs.
De edele techniek van achter glas vergulden
Vergulden achter glas is globaal op drie manieren uit te voeren:
1. Water vergulden:
Bij watervergulden wordt het bladgoud aan de achterzijde van het glas verlijmd met een eiwithoudende
wateroplossing. Dit kan gelatine, beenderlijm, eiwit, bier, etc. zijn. Dit zorgt voor een hoogglans vergulding.
2. Olie vergulden:
Bij olievergulding wordt het bladgoud aan de achterzijde van het glas verlijmd met een heldere vernis.
Dit zorgt voor een matglans vergulding.
3. Chemisch vergulden:
Bij chemische vergulding wordt er geen gebruik gemaakt van bladgoud, maar wordt er gebruik gemaakt van in Koningswater opgelost goud dat door middel van andere chemicalieën neergeslagen wordt op het glas. Dit zorgt voor een zeer heldere hoogglans vergulding.
Toepassingsmogelijkheden van verguld glas
Zoals in onderstaande voorbeelden te zien is, is een combinatie van mat vergulde letters met een hoogglans buitenlijn op een monochrome achtergrond een bekende techniek voor op glasfaçades en wandpanelen.
In etalages was het echter noodzakelijk dat de klant door het raam heen de winkel in kon kijken. Er werd daarom in plaats van een geheel gekleurde achtergrond alleen gebruik gemaakt van een dunne buitenlijn, meestal in contrasterend zwart, geschilderd.
De glans van bladgoud
Op de achterzijde van glas wordt bladgoud in verschillende karaten gebruikt. Van puur 24 karaats goud tot telkens lichtere tinten bladgoud, die vermengd zijn met andere metalen, tot zelfs zilver. Wanneer er meer onedele metalen en bladzilver gebruikt worden blijft, door oxidatie of andere (chemische) reacties met vervuilingen, de glans minder lang bewaard. Daarom wordt er bij achter glas verguldingen op winkelfaçades voornamelijk bladgoud van 23,75 karaat of hoger gebruikt.
Nog meer dan bij het aanbrengen van bladgoud op andere ondergronden, is het bij glas erg belangrijk om een zo perfect mogelijke vergulding zonder verontreinigingen te realiseren, waardoor de glans volledig tot zijn recht komt.
Glas zorgt namelijk niet alleen voor een versterking van de glans, maar accentueert ook eventuele stofjes of andere oneffenheden die tussen het bladgoud en het glas zitten. Bij de keuze van bladgoud is het daarom van belang om voor eersteklas kwaliteit te kiezen: er mogen zo min mogelijk gaatjes en kreukels in zitten. Wanneer er voor een mindere kwaliteit gekozen wordt zou dit, in tegenstelling tot andere oppervlakte verguldingen, kunnen betekenen dat er een tweede of zelfs derde laag vergulding aangebracht moet worden om een egaal glanzend geheel te krijgen.
Oefening baart kunst
Om de juiste technieken in vingers te krijgen en het punt te bereiken dat ik bereikt heb, is veel onderzoek noodzakelijk, veel experimenteren, geduld, een vaste hand en vooral..... zeer veel van het kostbare bladgoud. Pas dan kunnen één van de misschien wel allermooiste technieken uit het oude schildersvak worden toegepast voor tijdloze reclameuitingen. Het is altijd een heerlijk gevoel om iets monumentaals te maken met het idee dat het nog vele jaren te bewonderen zal zijn.
